Wszystkie trzy pojęcia – sterylizacja, dezynfekcja, dekontaminacja – dotyczą oczyszczania pomieszczeń lub powierzchni ze szkodliwych substancji. Z tego powodu różnice między nimi są często niejasne. Dobrze jednak bliżej zapoznać się z tymi czynnościami, gdyż każda z nich ma zastosowanie w innej sytuacji i służy innemu celowi.
Sanityzacja, czyli codzienne utrzymanie higieny
Pojęciem, które pomoże rozróżnić pojęcia dezynfekcji, sterylizacji oraz dekontaminacji (a zarazem zrozumieć ich zakres) jest sanityzacja. Nazywamy tak usuwanie mikrobów lub innych szkodliwych substancji z powierzchni mechanicznie (np. odkurzając) lub za pomocą zwykłych środków myjących przeznaczonych do codziennego użytku. Celem sanityzacji nie jest całkowite usunięcie źródła zagrożenia, ale umożliwienie zachowania niezbędnego poziomu higieny. Mówiąc prosto, jest to zwykłe czyszczenie, którego głównym zadaniem jest ograniczenie rozprzestrzeniania się groźnych patogenów.
Dezynfekcja a sterylizacja – różnica jest bardzo subtelna
Najwięcej problemów, jeśli chodzi o ich rozróżnienie, sprawiają dezynfekcja i sterylizacja. Obie metody dotyczą usuwania szkodliwych mikroorganizmów: bakterii, wirusów, grzybów lub innych patogenów. Rozbieżnością pomiędzy nimi jest natomiast zakres oddziaływania oraz wykorzystane metody.
W ten sposób dezynfekcją (lub odkażaniem) nazywamy proces, który powoduje likwidację formy wegetatywnej drobnoustrojów lub zmniejszenie ich liczby. Sterylizacja natomiast niszczy wszystkie formy organizmów, zarówno te wegetatywne, jak i przetrwalnikowe. Materiał wysterylizowany staje się jałowy, zaś materiał zdezynfekowany – nie.
Stosuje się kilka metod dezynfekcji:
- fizyczne – parą wodną, promieniami UV,
- chemiczne – środkami dezynfekcyjnymi bazującymi na substancjach czynnych, takich jak sole amonowe, aldehydy, alkohol izopropylowy lub etylowy, fenole, związki metali ciężkich, jodyna lub nadmanganiany.
- Termiczno-chemiczne – połączenie użycia środka dezynfekującego wraz z odkażaniem materiału za pomocą wysokiej temperatury (np. wygotowywaniem).
Sterylizację można natomiast przeprowadzać z wykorzystaniem:
- gazów (formaldehydu, ozonu),
- suchego, gorącego powietrza,
- pary wodnej,
- wyżarzania,
- środkami chemicznymi (np. kwasami lub aldehydami)
- promieniowaniem (UV, jonizującym, mikrofalowym).
Dezynfekcja może dotyczyć zarówno przedmiotów, jak i ludzi (np. ran lub skóry przed przeprowadzeniem operacji). Sterylizacji natomiast nigdy nie przeprowadza się na żywych organizmach.
Czym jest dekontaminacja?
Dekontaminacja ma znacznie szerszy zakres stosowania niż dezynfekcja i sterylizacja. Za pomocą dekontaminacji unieszkodliwia się nie tylko drobnoustroje, ale także inne szkodliwe substancje:
- toksyny,
- chemikalia,
- materiały radioaktywne,
- materiały skażone biologicznie,
- insekty i inne szkodniki (np. gryzonie).
Podobnie jak dezynfekcja, dekontaminacja dotyczy zarówno przedmiotów nieożywionych, jak i żywych organizmów. W zależności od rodzaju skażenia stosowane są różne rodzaje dekontaminacji. Do większości z nich wykorzystuje się znane już metody: ozonowanie, środki chemiczne, promieniowanie. itp. Zagadnieniem bardziej rozległym jest natomiast dekontaminacja organizmów żywych. Może to być:
- zmycie ze skóry niepożądanych substancji za pomocą zwykłego środka myjącego,
- dezynfekcja ran lub skóry,
- wywołanie wymiotów lub płukanie żołądka (w przypadku połknięcia toksycznej substancji),
- podanie odpowiednich medykamentów (np. węgla aktywowanego).
Wiedząc to, łatwo zauważyć, że w pojęciu dekontaminacji zawiera się zarówno dezynfekcja, jak i sterylizacja. Czasami nie jest więc błędem używanie tych słów zamiennie. Nie warto jednak zapominać o różnicach – to właśnie one prowadzą do stosowania najbardziej skutecznych w konkretnym przypadku metod.
Więcej informacji na ten temat znajdziesz tutaj:
